VETERİNER SAĞLIK TEKNİSYENLİĞİ – TEKNİKERLİĞİ MESLEĞİNİN VE OKULUNUN TARİHİ SÜREÇ İÇİNDEKİ GELİŞİMİ
Bundan bir asrı aşkın bir zaman önce 1 Ekim 1326 (1910) tarihinde İstanbul Ahırkapı'da hayvan sağlığı konusunda eğitim vermek üzere “Tatbikat-ı Baytariye Mektebi” adı altında bir okul açılmış ve mesleki eğitimine başlamıştır. Bu okulun ilk kurucusu ve müdürü olarak Ali Rıza EREN görev almıştır.
Okul müfredatı geniş ve zengin ders programlarıyla donatılmıştı ve 2 yıl süren mesleki eğitim sonucu ilk mezunlarını 1912 yılında vermiştir. İlk mezun meslek büyüklerimiz, ülkemizin değişik yörelerinde “Tatbikat-ı Baytariye Memuru” unvanıyla göreve başlamış, hayvan hastalıkları mücadelesinde, aşılama-serumlama başta olmak üzere diğer koruyucu ve tedavi edici tedbirlerin bizzat uygulanmasında çok başarılı hizmetler vermişler ve hastalıkların kısa sürede söndürülmesinde önemli görevler üslenmişlerdir.
Yine o yıllarda ülkemizin birçok yöresinde baş gösteren salgın hayvan hastalıklarının mücadelesinde ve hastalıkların söndürülmesinde, özellikle de sığır vebası ve at vebası hastalıklarıyla acil mücadele tedbirleriyle uzun vadeli mücadele yöntemlerinin bilimsel olarak yürütülebilmesi için, meselenin ehemmiyetine binaen 23 Nisan 1327 (1911) tarihinde dönemin padişahının iradesiyle çıkarılan çalışma nizannamesiyle, tatbikat-ı baytariye memurlarının yapacağı işler ve alacakları ücretler tespit edilmiştir. Bu amaçla, veteriner hekim yetiştirmek uzun zaman aldığından, acilen mücadele ve uygulama elamanı ihtiyacından dolayı, veteriner hekimlikten ayrı bir meslek olarak, bu nizamnameyle mesleğimiz tescil edilmiştir. Bu tarihte bu konuda yetişmiş elaman sıkıntısı nedeniyle 9 Mayıs 1327 (1911) tarih ve 107 numaralı "Tezkere-i Samiye" ile askere gideceklerin tecilleri bile yapılmıştır.
Balkan ve Kurtuluş savaşları araya girince okulun öğretmenleri ihtiyaç sebebiyle askere alınınca mesleki eğitim programlarında aksamalar meydana gelmiş ve değişik aralıklarla mezun veren Okul 1924 yılında kapatılmak durumunda kalmıştır.
O dönemlerdeki ağır koşullar altında, tatbikat-ı baytariye memuru ve muavin baytar unvanları adı altında mesleki uygulamalarda çok başarılı hizmetler verilmiştir. Özellikle sığır vebası aşılama ve serumlama uygulamaları takdire sayan olmuştur.
Ayrıca Kurtuluş Savaşı yıllarında, orduda süvari birliklerinin hizmetinde bulunan atlarda şarbon ve at vebası hastalığı görülmesi panik yaratmıştı. Bu zor şartlarla Fransa'dan temin edilen şarbon ve at vebası aşıları, tatbikat-ı baytariye memurları tarafından titizlikle uygulanmıştı. O günün şartlarında büyük ehemmiyet taşıyan süvari birliklerinin atları, şarbon ve at vebası tehlikesinden kurtarılmıştır.
Rahmetle andığımız efsane Genel Başkanımız Sebahattin TURAY bu mücadeleleri özellikle anmıştır. Kurtuluş Savaşı yıllarında meslektaşlarımızın şarbon ve at vebası hastalıklarına karşı verilen mücadele ve elde edilen başarının, ulu önder Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından da takdir edildiğini, sağlığında birçok sohbet ve toplantılarda anlatmıştır.
***
Daha sonraki yıllarda ve Cumhuriyetin kuruluşundan sonraki hükümetin yeni bir kararıyla muavin baytarlardan isteyenlere “Yüksek Baytarlık Mektebi” yolu açılmış ve kayıtları yapılmıştır. O yıllarda acilen veteriner hekim ihtiyacı vardı ve veteriner hekim yetiştirmek zaman meselesiydi. Bu haklardan faydalanan birçok meslektaşımız veteriner hekim olarak mezun olup çok başarılı görevlerde bulunmuşlardır. Eğitim kontenjanları zaman zaman sekteye uğramış zaman zaman da fırsat verilmiştir.
Türkiye'de Yüksek Ziraat Enstitülerinin tesis hazırlıkları yapılırken, Ziraat Mekteplerinin eğitimine son verilmiş ve bu mekteplerin öğretmenlerinin Almanya'ya gönderilmeleri kararlaştırılmıştır. Bu arada Erzincan'da bölgesel olarak açılan Ziraat Okulunun da kapatıldığı, okul binasının boş kalmaması ve öğrencilerin yatılı okul masraflarının karşılanması için ayrılan ödeneğin boşa gitmemesi düşüncesiyle o günkü olanaklardan yararlanılarak dönemin İktisat Vekili tarafından 1928 yılında "Sıhhiye-i Memur Mektebi" açılmıştır.
Orduda sıhhiye ve nalbant erliği yapmış olanlarla köy ve kırsal hayata alışkın okuryazar gençlerin öğrenci olarak okula alınması prensip olarak kabul edilmiştir. Okulun müfredat programı belli bir yasaya bağlanmamış, tamamen öğretmenlerin inisiyatifine bırakılmıştır.
Öğrencilere aşı ve serum uygulaması ile bazı hayvan hastalıkları öğretilmiştir. Bu faaliyetlerle yakından ilgilenen dönemin İzmir Veteriner Müdürü Adil YERGÖK de teşebbüse geçerek, masrafları İzmir Özel İdare Muhasebesinden ödenmek suretiyle bölgenin ihtiyacı olan personeli karşılamak amacıyla, Bornova Ziraat Mektebinde bir “Sıhhiye-i Memur Mektebi” açılmasını sağlamıştır. Bu okuldan mezun olacakların maaşlarının da İzmir Valiliği tarafından karşılanması öngörülmüştür. Bu okul yalnızca bir dönem mezun verdikten sonra kapatılmıştır.
Diğer taraftan Erzincan Sıhhiye-i Memur Mektebi 1928-1929 yıllarında iki dönem mezun verdikten sonra öğrencilerin daha kapsamlı ve daha bilinçli yetiştirilmesi düşüncesinden hareket edilerek kapatılmıştı. Bu okulun öğrencileri 1930 yılında İstanbul Selimiye'deki “Yüksek Baytar Mektebi” bünyesinde açılan “Küçük Sıhhiye-i Hayvaniye Memur Mektebi”ne gönderilmiştir.
Burada öğrenciler Yüksek Baytar Mektebi öğretmenlerinden branşlarına göre ders almışlardır. Bu sürede Yüksek Baytar Mektebinde okutulan derslerin bir kısmı, öğrencilere ders olarak okutulmuştur. Çünkü ülke hayvancılık sektörünün acilen uygulama elemanına ihtiyacı vardı.
Ancak 1933 yılında Ankara Veteriner Fakültesinin açılmasıyla, Yüksek Baytar Mektebindeki öğretmen kadrosunun çoğu Ankara'ya gitmiş, geri kalan öğretmenler aynı okulda ders vermeye devam etmişlerdir. Bu yeni dönemde okul müdürlüğüne anatomist Ahmet Hamdi ESGÜN atanmış ve yeni bir anlayışla "Hayvan Sağlığı Memurları Mektebi" olarak 2 yıl süreli eğitim ve öğrenime devam edilmiştir. Müstakil eğitime rağmen 1937 yılına kadar okulun yasal varlığı bir nizamnameye bağlanmayıp, dersler belli bir program çerçevesinde okutulmadığından ve öğretmenlere ders saati hesabıyla ders ücreti ödeme sistemi uygulandığından, derslerin haftalık saati zamanla gereğinden fazla olmuştur. Bu yüzden öğretmenlerin ücretlerinin iyileştirilmesi için 1 senelik okul süresi, önce 18 aya, sonra da 2 seneye çıkarılmıştır.
Çağdaş eğitimi savunanların da gayretleriyle 1932-1935 yılları arasında bu okula 2 dönem kız öğrenci alınmış olup bu dönemlerde okuldan 10 tane kız öğrenci mezun olmuştur.
Daha sonraki süreçte 1937 yılında yürürlüğe giren 3203 sayılı Ziraat Vekaleti Teşkilat Kanununun 9. maddesiyle, Veteriner İşleri Umum Müdürlüğünün vazifeleri çerçevesinde, "Hayvan Sağlığı Memurları Mektebi" açmak ve bu unvanla memur yetiştirmek görevi Veteriner İşleri Umum Müdürlüğüne verilmiştir. 3203 sayılı yasanın yürürlüğe girmesinden 4 yıl sonra 28 Mayıs 1941 tarihinde 15799 sayılı kararname ile yürürlüğe giren Hayvan Sağlığı Memurları Mektebi ve buradan mezun olan memurların vazifeleri hakkındaki nizamnameyle, okulun statüsü, teşkilatı, tedrisatı, okula kabul şartları, imtihan ve sınıf geçme usulleri tespit edilmiş olup bu usuller 1941 yılından itibaren uygulanmıştır.
Kaliteli eğitim sonucunda, usta meslek erbabı yetiştirilmesi için şartlar çok ağır hazırlanmış ve uygulanmıştır. Öğrenci alımında %1'lik dilime girenler alınmış olup günlük 8 saat ders uygulaması, sabah akşam toplam 3 saat zorunlu mütalaa saati konularak günün yarısı zorunlu olarak eğitime programlanmıştır. Sınıf geçmeler tamamlandıktan sonra tüm sınıflarda görülen mesleki derslerden yazılı, sözlü ve tatbiki okul bitirme sınavları zorunlu tutulmuştur.
Böylece lise çağına gelmiş en zeki öğrenci gruplarına yüksek kaliteli mesleki eğitim ve uygulama yaptırılmıştır. Okulun tahsil derecesinin tespiti için Milli Eğitim Bakanlığı ile çalışmalar yapılmış, mesleki derslerin yanı sıra yabancı dil ve diğer lise kültür dersleri müfredata alınmıştır. Eğitim kalitesinin yükseltilmesi sebebiyle okula olan talepler nedeniyle Tarım Bakanlığının 22 Ekim 1949 tarih ve 13287/59512 sayılı emirle, okulun öğrenci mevcudu 1949 yılından itibaren 100 kişiye çıkarılmıştır.
***
Devam eden yıllarda, bu okuldan mezun olup çalışma hayatına atılan çalışanlardan ve bugün için aramızda olmayan rahmetli Halit Güzinler, Hüseyin Sarı Sakal ve Halil Güvenç tarafından 1952 yılında, mesleki sorunların daha düzenli, sistemli, tek merkezden ve örgütlü bir biçimde ele alınması amacıyla bu mesleğin tek örgütü olan "Veteriner Sağlık Teknisyenleri Derneği" İstanbul’da kurulmuştur. Daha sonraki yıllarda örgütsel mücadelenin daha etkin ve merkezi odaklı yapılabilmesi için dernek genel merkezi 1962 yılında Ankara'ya taşınmıştır.
Örgütlenme yapısını güçlendirmek için 1965 yılında “Hayvan Sağlığı Memurları Sendikası” kurulmuş olup derneğin tüm üyeleri sendikaya da üye olmuşlardır. Sendika titiz tutum, davranış ve idari yapısıyla, ilk ve örnek memur sendikalarından birisi olmuştur.
1973 yılının şartlarında çıkarılan yasa hükümlerine göre, memur sendikalarının kapatılmasıyla sendikamızın faaliyetine son verilmiştir. Aynı meyanda örgüt yapısına sahip derneğimiz, 1971 yılında 500 civarında fedakâr üyelerinin kişisel katkılarıyla satın alınan ve bugün için de derneğin genel merkezi olan Ankara'daki hizmet binasında faaliyetlerine devam etmeye başlamıştır.
1966-1967 döneminde bu alanda eğitim veren okulun eğitim süresi 3 yıla çıkarılmıştır ve bu nedenle 1966 yılında mezun verilememiştir. Ancak uygulayıcı mesleki elemana daha fazla ihtiyaç hasıl olması nedeniyle İstanbul Selimiye'den sonra, Samsun ve Konya'da iki yeni okul daha açılmıştır. 1969 yılında Samsun, 1970 yılında Konya ilk mezunlarını vererek o yıllarda ülkemizde yeniden görülen sığır vebası hastalığı mücadelesinde ve aşılamasında âdeta Tarım Bakanlığının isimsiz neferleri olup büyük hizmetlerde bulunmuşlardır.
Ancak ne yazıktır ki, o günkü mevzuatlarda "Hayvan sağlığı memurları yalnız başına sığır vebası aşısı yapamaz" deniyordu. Mevzuattaki bu yasal engelden dolayı sığır vebası aşılaması o yıllarda Bakanlığın yazılı emirleriyle yine bu çalışanlara bizzat yalnız başlarına yaptırılmıştır.
Daha sonraki yıllarda Isparta Şarkikaraağaç'ta ve Malatya'da iki okul daha açılarak okul sayısı beşe çıkarılmıştır. Malatya okulu 1976-1977 döneminde, Şarkikaraağaç okulu da 2005 yılında kapatılmıştır. Yine aynı meyanda Kars-Arpaçay ve Gaziantep-Nizip ilçelerinde açılan iki okul da, açıldıktan sonra değişik nedenlerle kapatılmıştır.
İstanbul Selimiye'deki okul 1978-1986 döneminde İstanbul Veteriner Fakültesine tahsisi sebebiyle öğrenime bu sürede ara verilmiştir. Aynı biçimde Konya’daki okul da Konya Veteriner Fakültesi kendi kampüsüne taşınıncaya kadar, Veteriner Fakültesi öğrencilerine hizmet etmiştir. Bu okullarımızın içerisinde eğitime başladıktan sonra hiç ara vermeyen ve kapanmayan iki okul Samsun ve Konya'daki okullardır. Bu iki okul eğitim hayatına sürekli devam etmiştir.
Bu okullar içinde Selimiye Okul Müdürü Celal CEBECİ ile Samsun Okul Müdürü Mustafa AYDIN uzun yıllar müdürlük görevlerini sürdürmekle unutulmazlar arasına girmişler ve bu mesleğin çalışanlarının kalplerinde yerlerini almışlardır.
3203 sayılı Ziraat Vekaleti Teşkilat Kanunu yürürlükten kaldırılarak yerine, 6 Mart 1985 tarihinde 3161 sayılı Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri hakkındaki kanun yürürlüğe girmiştir. Bu kanun gereğince, Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğüne bağlı olarak yeniden yapılandırılan bu okulların adı “Veteriner Sağlık Teknisyenleri Meslek Lisesi” olmuştur.
Okullarımızın bu şekilde adlandırılmasıyla birlikte uzun yıllar devlet memurları kadrosundaki sağlık hizmetleri bölümünde "Hayvan Sağlığı Memuru" olan unvanı, derneğin gayretli mücadelesi sonucu, 18 Haziran 1985 tarihinde yayınlanan 85/9591 sayılı kararname ile çalışanların mesleki unvanı da “Veteriner Sağlık Teknisyeni” olarak değişmiştir.
Bu değişiklikler mesleğimizin yeni bir ivme kazanmasına neden olmuştur. Bu dönemden sonra okullarımız Veteriner Sağlık Teknisyenleri Derneği (VESTED)'in girişimleri sonucu, merkezi sistemle öğrenci alımına başlamıştır. Böylece daha da nitelikli öğrencilerin okullara katılımları sağlanmıştır. Mezun olanlar arasında üniversiteye giren veteriner sağlık teknisyeni sayısı da artmıştır. Hukuk, iktisat, işletme, mühendislik, veterinerlik, tıp ve diğer birçok dalda eğitim görmüş meslektaşımız VESTED’le bütünleşmiş ve bağını koparmamıştır. Bu durum meslek camiamıza ayrı bir mutluluk ve gurur vermektedir.
Veteriner sağlık teknisyenleri ülkemizin dört bir yanında, en ücra köşesinde hayvancılık sektörünün vazgeçilemez elemanlarıdır. Bu olmazsa olmaz meslek mensuplarının mesleki bilgilerini geliştirmek, teknoloji ve yeni gelişmelere uyum sağlamak amacıyla, anlam verilemeyen tüm engellemelere karşın, zamanın Tarım Bakanları Sayın Necmettin CEVHERİ, Refaaddin ŞAHİN, Anadolu Üniversitesi Rektörü Sayın Yılmaz BÜYÜKERŞEN ve Akar ÖCAL başta olmak üzere, o dönem derneğin genel başkanlığını yürüten Sayın Adnan KORKMAZ başkanlığındaki VESTED yönetimi ve diğer katkı verenlerin gayretleri sonucu 1994 yılında, "Veteriner Sağlık Teknikerliği Ön Lisans" hakkı kazanıldı. ÖSYM tarafından yapılan sınavda, 13.000 teknisyen arasından ilk üç sırayı veteriner sağlık teknisyenlerinin alması bu meslek camiasının ayrıca gurur kaynağı olmuştur.
Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi iki yıl eğitim süreli olan Veteriner Sağlık Teknikerliği Ön Lisans eğitimine 1995 yılında başlanılmış olup 1997 yılında ilk mezunlarına diplomalarını, dönemin Cumhurbaşkanı Sayın Süleyman DEMİREL ve Rektör Sayın Yılmaz BÜYÜKERŞEN'in elinden almışlardır. En yüksek diploma derecesindeki ilk on kişi arasından yedi kişinin veteriner sağlık teknikeri olması meslek camiamız için ayrı bir onur kaynağı oluşturmuştur. Diploma töreninde Sayın DEMİREL’in “Üniversiteler okul açar, kayıt için öğrenci aramaya başlar. Oysa sizler bunun tersini yapmışsınız. Tarım Bakanlığı Meslek Liselerinden mezun 13.000 veteriner sağlık teknisyeni için eğitim talebinde bulunmuşsunuz. Bölümlerinizi açtırmışsınız. Çok büyük çoğunluğunuz üstün başarı ile diploma almaya hak kazanmışsınız, hepinizi kutlarım.” sözleri, bu meslek örgütünün ve bu konudaki haklılığın gerekçesi olarak herkesin hafızlarında iz bırakmıştır.
Okullarımız 2006 yılında yapılan yasal düzenleme ile Milli Eğitim Bakanlığı Erkek Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlanmıştır. Okulların müfredatları VESTED yönetiminin yakın takibi ve katılımıyla 2008 yılında yeniden düzenlenmiştir. 3308 sayılı mesleki eğitim kanunu hükümlerine göre eğitimlerine devam etmektedir.
Veteriner sağlık teknisyenlerinin fiilen yapacağı görev konularının eğitim sistemleri yeniden güncellenmiştir. Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olarak 2010 yılı itibariyle İstanbul Selimiye, Samsun, Konya, Erzincan, Malatya, Bursa, Seydişehir ve Van'daki okullarımız "Tarım Meslek Lisesi - Veteriner Sağlık Teknisyenliği bölümü" adı altında eğitim ve öğrenimlerini sürdürmektedir. Selimiye Okulu aynı zamanda Anadolu Meslek Lisesi statüsünde olup kız öğrenci de kabul etmekte ve bu şekilde eğitim vermektedir. Samsun Okulu da Anadolu Meslek Lisesi statüsündedir.
Veteriner sağlık teknisyeni yetiştiren okullar bugün itibariyle Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olup başta Tarım ve Köyişleri Bakanlığında ve bu bakanlığa bağlı diğer kurum ve kuruluşlarda özellikle hayvan sağlığı alanında hizmet verecek eleman yetiştirilmesini sağlamaktadır. Bugün itibariyle İstanbul Selimiye, Samsun, Konya, Erzincan, Malatya, Bursa, Seydişehir ve Van olmak üzere 8 okulumuz bulunmaktadır ve eğitim süreleri dört yıldır. Ayrıca yine bu mesleğe bağlı laborant yetiştiren ve Ankara Çankaya'da eğitim veren bir okulumuz daha bulunmakta olup buradan yetişen öğrenciler de bu meslek örgütünde yer almaktadırlar. Her okulun toplam öğrenci sayısı ortalama 250-300 arasında değişmekte olup, yılda toplam ortalama olarak 300-400 arasında öğrenci mezun verilmektedir.
Son yıllarda devlet memuru olarak çok az sayıda veteriner sağlık teknisyeni alımı yapıldığından bu okullardan mezun birçok öğrenci boşta kalmakta ya da meslek değiştirip başka branşlarda yüksek eğitime devam etmektedirler. Bu okulların meslek lisesi statüsünde sayılması nedeniyle buradan mezun olan birçok öğrenci fen ve matematik alanında eğitim veren üniversitelere girememektedir.
Bir asrı aşkın süredir bu konuda eğitim gören ve bu alanda yetişerek memleketin en ücra köşelerinde tarım ve hayvancılık alanında hizmet veren yaklaşık 8.000 adet veteriner sağlık teknisyeni ve veteriner sağlık teknikeri bulunmaktadır. Bu çalışanlardan yaklaşık 2.000 adeti Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bünyesinde, 3.000 adeti özel sektördeki veteriner hekim kliniklerinde özel olarak çalışmakta, 1.500 adeti ise devlete olan hizmetini tamamlamış ve emekli olmuş durumdadırlar. 1500 kişi de açıktan atama beklemektedir.
Bu çalışanların tamamına yakını bu mesleğin tek örgütü olan ve genel merkezi Ankara'da bulunan "Veteriner Sağlık Teknisyenleri- Teknikerleri Derneği" (VESTED)'in kayıtlı üyesidir. Bu dernek üyeleri, aileleriyle birlikte düşünüldüğünde, yaklaşık 30.000 kişiye karşılık gelmektedir. Türkiye hayvancılığının gelişimi için mücadele eden ve gönül veren kitlesel bir sivil toplum örgütü olarak çalışmalarımız sürmektedir. Bu nedenle ülke hayvancılığının gelişimine her dönem katkı vermekte ve her zaman hizmetine ihtiyaç duyulan bir konumda bulunmaktadır. Hayvancılık sektörünün olmazsa olmazlarından bir meslek olarak konumunu güçlendirmektedir.
Tüm meslektaşlarımızı derneğimize destek vermeye davet ediyoruz.