Buzağılarda İshal ve Septisemi Aşıları

BUZAĞILARDA İSHAL VE SEPTİSEMİ AŞILARI

           Buzağı kayıplarının birçok sebebi vardır. Bunların en önemlileri arasında; güç doğum, ishal, enzootik pnömoni (zatüre) ve yavru atmalar gelmektedir. Buzağı ishallerinin başlıca nedenleri olarak; mikrobiyal, viral, paraziter etkenler ile yetiştirici hataları ve olumsuz çevre şartları sayılabilir. Mikrobiyal etkenler arasında E.coli ve Salmonella, viral etkenler arasında da Rota viruslar ve Corona viruslar başı çekmektedir. Paraziter hastalıklara örnek olarak ta Koksidiyoz, olumsuz çevre şartlarına da  ağız sütünün verilmemesi ya da eksik verilmesi, barınakların çok kalabalık ve havasız olması, buzağının bulunduğu yerin temiz olmaması ıslak, kirli olması gibi nedenler sayılabilir. Bazı durumlarda  yukarıda saydığımız nedenler birlikte de görülebilir.

          İshal buzağılarda ölüme neden olabildiği gibi, tedavi edilse bile buzağının yaşamının geri kalanında gelişme geriliğine yol açmakta, bunun neticesinde de ekonomik kayıplara sebep olmaktadır. Bununla birlikte buzağılarda ishal tedavisi hem pahalı hem de çok zahmetli bir süreçtir.

           Biz bu sayımızda E.coli’ den kaynaklanan ishalin en ölümcül şekli olan septisemik formu ve buna karşı kullanılan aşıları ele alacağız.

Septiseminin Buzağı Bağırsağında Yaptığı Etkiler

Pek çok buzağı doğumdan hemen sonra çoğunlukla annesinin dışkısından veya çevreden E.coli’yi ağız yolu ile alır. Bakteri buzağının sindirim kanalındaki “pili” adı verilen ince yapılara tutunur. Bağırsaklarda hızla üreyen ve toksin salgılayan bakteriler buzağılarda septisemi ve toksemiye neden olurlar. İlerleyen aşamalarda dehidrasyon ve  asidozis sonucu şok tablosu ve ölüm şekillenebilir.

Septiseminin Önlenmesi İçin Kullanılan Serumlar:

           Septisemi serumları gebe ineklerde ve yeni doğan buzağılarda olmak üzere iki şekilde kullanılır. Bu iki kullanım şeklinde de buzağılar ishale karşı dayanıklı hale gelmektedir.

1-Gebe İneklere Tatbik Edilen Aşılar

2-Buzağılarda Kullanılan Aşılar

1- Gebe İneklere Tatbik Edilen Aşılar

           Gebe ineklerde doğuma  2-8 hafta kala kuru dönemde septisemiye neden olan E.coli'nin Enteropatojenik (EPEC) ve Enterotoksijenik - (ETEC) suşlarına karşı bu serumlar kullanılır.

           Buzağı septisemisine sebep olan enterotoksijenik suşlarda patojeniteyi belirleyen pilus antijenidir. En iyi bilinen pilus antijenleri K 99, K 88 gibi antijenlerdir. Koruyucu aşı veya antiserumlar K 99 pilus antijeni kullanılarak hazırlanırlar.      

           Rotavirus, Coronavirus ve E. coli'nin Enterotoksijenik, Clostridium perfringens Tip C suşlarına karşı hazırlanmış karma aşılar vardır. Ayrıca Buzağılarda Özellikle E. coli olmak üzere farklı patojen suşlarla (E. coli, Mannheimia haemolytica, Pasteurella multocida, Actinomyces pyogenes, Salmonella typhimurium) hazırlanmış hiperimmun serum çeşitleri de mevcuttur. Bu aşılar doğumdan önce kuru dönemde genellikle doğuma 2- 8 hafta kala deri altı yada kas içi yolla uygulanır.

 Bazı aşıların rapellerinin uygulanması gerekmektedir. Gelişebilecek Anafilaktik şoklara karşı Adrenalin kullanılır. Bu hiperimmun serumlar buzağılarda pasif bağışıklık sağlarlarlar.

2-Buzağılarda Kullanılan Aşılar

             Yeni doğan buzağıların kolibasillozu yani E.coli’nin neden olduğu ishaller buzağı ölümlerinin başlıca sebebidir ve septisemiye yol açmaktadır. E.coli’nin K 99 pilus antijeni başta olmak üzere, diğer patojen suşların antijenlerinden oluşmaktadır. Bu aşılar doğumdan sonra en kısa sürede uygulanmalıdır. Deri altı veya kas içi yolla uygulanan bu aşılar buzdolabında muhafaza edilmelidir. Gelişebilecek Anafilaktik şoklara karşı Adrenalin kullanılır.

           Buzağı ishallerine karşı kullanılan bu aşılar buzağılarda çok iyi bağışıklık sağlamakta ve koruyucu olarak ta kullanılmaktadır. Soğuk zincir şartlarında asepsi ve antisepsi kurallarına uymak kaydıyla, doğumdan sonra kullanılan bu aşılar, özellikle septisemik ishalin önlenmesinde sahada yaygın bir biçimde kullanılmaktadır.

           Buzağı için hayati önem taşıyan bu aşılar üreticiler tarafından muhakkak doğumdan önce dolapta muhafaza edilmeli ve doğumdan sonra buzağılarda  hemen kullanılmalıdır.

Ağız Sütü (Kolostrum)

İneğin doğumdan sonrası ilk sütü (kolostrum), yavru için çok önemli besin maddeleri ve hastalıklara karşı koruyucu maddeler içermektedir. Yüksek oranda koruma sağlayabilmek amacıyla yeni doğan yavrunun bu koruyucu antikorları  doğumdan sonraki ilk saatlerde bol miktarda ağız sütü ile alması gerekmektedir. Çünkü ağız sütünün besleyici ve koruyucu değeri zaman ilerledikçe azalmaya başlar.

Bazı ineklerde ağız sütünde yeterli oranda antikor oluşmayabilir. Bu nedenle yaşlı ineklerden ya da sürüdeki diğer ineklerden alınan  ağız sütleri buzdolabında 4 ℃’de ya da derin dondurucuda saklanıp ihtiyaç halinde buzağılara verilmek üzere hazır bulundurulmalıdır.

SONUÇ OLARAK

           Buzağı kayıpları hem hayvancılık işletmelerine hem de ülke ekonomisine büyük zararlar vermektedir. Buzağı kayıpların önemli bir bölümünü oluşturan buzağı ishallerini önlemek için yapılması gerekenler özetle;

1-Doğuma yakın gebe hayvanlar ayrı bir bölmeye alınmalıdır.

2-Gebe ineklere doğuma 2-8 hafta kala kuru dönemde, başta E.coli olmak üzere farklı patojen suşlar için hiperimmun serumlar tatbik edilmelidir.

3-Doğumun hem anne sağlığı hem de doğan buzağıyı düşünerek çok dikkatli bir şekilde yaptırılması gerekmektedir. Güç doğum tablosu şekillenirse hemen Veteriner Hekim çağrılmalıdır.

4- Buzağının solunum yolları açıldıktan ve annesinin yalaması sağlandıktan sonra, göbek bölgesi iyotlu solüsyonlarla dezenfekte edilmelidir.

5- Daha sonra buzağı aşısı yapılmalı ve bol miktarda ağız sütü içirilmelidir.

6- Buzağı annesiyle ayrı bir bölmeye alınmalıdır. Bu bölmenin zeminine bolca kuru ot serilmelidir. Ayrıca, ahırın temiz ve havadar olması sağlanmalıdır.

6- Buzağının en az 2 ay boyunca annesini emmesi sağlanmalıdır. Bu süre içinde süt ikame yemleri ve kuru otlar da buzağılara alıştırılarak verilmelidir.

7- Yetiştiriciler, İl/İlçe Müdürlüklerine başvurarak buzağıların tüm yaşam evrelerinde kullanacağı aşılar ve ilaçlar hakkında gerekli bilgileri almalıdır.

           Pek çok hastalıkta olduğu gibi buzağı ishallerinin önlenmesinde en etkili ve en az maliyetli yöntemin  “Koruyucu Hekimlik”  olduğu unutulmamalıdır.

  Efrahim Tuncay KESKİN

       Veteriner Hekim

Samsun V.S.M.L Mezunu